Właściciele biznesów internetowych zastanawiają się ostatnio, czy ich działalność podlega pod przepisy nowego unijnego rozporządzenia - aktu o usługach cyfrowych (DSA).
Jednym z adresatów nowych regulacji są „platformy internetowe", czyli szeroko pojęte usługi internetowe, które umożliwiają publikowanie różnych treści przez użytkowników.
Krótkie przypomnienie - czym jest DSA?
DSA (Digital Services Act) to nowe unijne przepisy, które regulują zasady funkcjonowania niektórych biznesów online. Pełna nazwa DSA to: rozporządzenie unijne w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE (akt o usługach cyfrowych).
Jeśli chcesz poczytać więcej ogólnych informacji na temat DSA, kliknij w link: Czym jest Digital Services Act
Platformy internetowe i usługi hostingu – czym są i jak je rozróżnić?
DSA wyróżnia kilka rodzajów usług internetowych, które podlegają jej przepisom. Jednym z nich są usługi hostingowe, czyli takie, które polegają na przechowywaniu jakichś informacji, zamieszczonych przez odbiorcę usługi (czyli użytkownika danego serwisu) na jego żądanie.
Platformy internetowe to szczególny rodzaj hostingu, która nie tylko przechowuje informacje zamieszczone przez użytkownika, ale również umożliwia ich publiczne rozpowszechnianie.
DSA wskazuje, że platformami internetowymi są np. portale społecznościowe – przykładowo na Facebooku każdy użytkownik może zamieścić post i go rozpowszechnić lub skomentować publicznie post innego użytkownika.
To jest właśnie rozpowszechnianie informacji.
Innymi portalami, gdzie dochodzi do rozpowszechniania informacji są np. strony, w ramach których każdy może zamieścić link do jakiegoś artykułu, a inne osoby mogą o nim dyskutować.
Podobnie, platformą będzie strona, gdzie użytkownicy mogą zamieszczać swoje filmiki, dzieła artystyczne albo muzykę.
To oznaczałoby, że platformami może być bardzo dużo różnych usług internetowych. Na szczęście DSA zawiera też pewne ograniczenia. I tak:
platformami internetowymi są tylko te usługi, w ramach których publikowanie treści przez użytkowników jest jedną z głównych funkcji - innymi słowy nie są nimi te usługi, gdzie możliwość dodawania treści jest tylko nieznaczną lub wyłącznie poboczną cechą głównej usługi. Jako przykład w DSA wskazano, że nie będzie platformą internetową portal z newsami, w ramach którego użytkownicy mogą komentować artykuły - to jest bowiem tylko dodatek do głównej działalności, jaką jest publikowanie artykułów i informacji, tworzonych przez pracowników portalu.
Art. 3 pkt i) DSA: Jeśli możliwość publikowania treści jest tylko nieznaczną lub wyłącznie poboczną cechą innej usługi lub nieznaczną funkcją głównej usługi, i ze względów obiektywnych i technicznych nie można z niej skorzystać bez takiej innej usługi (a włączenie takiej cechy lub funkcji w taką inną usługę nie jest sposobem na obejście DSA), nie mamy do czynienia z platformą internetową.
platformami internetowymi nie są usługi, w ramach których zapewniasz tylko infrastrukturę informatyczną, na której ktoś inny tworzy portal umożliwiający rozpowszechnianie treści - nie są więc platformą te usługi hostingowe, które stanowią podstawę infrastruktury do świadczenia usług przechowywania i przetwarzania danych w aplikacji internetowej, na stronie lub na platformie internetowej,
platformami internetowymi nie są też usługi, które nie są świadczone "normalnie za wynagrodzeniem" - to pojęcie jest nieco zwodnicze, ale generalnie przepisy DSA stosuje się do tych usług, które są świadczone odpłatnie, albo ewentualnie tych, które skutkują jakimiś komercyjnymi korzyściami dla usługodawcy - np. uzyskiwaniem dochodów z reklam, wyświetlanych użytkownikom albo zebraniem ich danych w celu prowadzenia działań marketingowych. Natomiast przepisy DSA nie będą stosowane do działalności, która nie ma komercyjnego charakteru - np. prowadzenia hobbystycznego forum albo grupy na Facebooku, służącej do komunikacji paczce znajomych.
Jakie obowiązki nałożone są na Platformy Internetowe?
OK, załóżmy, że prowadzisz platformę internetową. Co musisz zrobić?
Przede wszystkim, platformy internetowe muszą spełniać wszystkie obowiązki, które są nałożone na dostawców usług hostingu. Do najważniejszych z nich należą:
wyznaczenie punktu kontaktowego - jako dostawca usługi, musisz wyznaczyć punkt kontaktowy umożliwiający odbiorcom usług oraz organom rządowym/unijnym bezpośrednią komunikację z Tobą drogą elektroniczną,
uregulowanie warunków korzystania z usług w dokumentach prawnych dot. platformy - dotyczą one w szczególności informacji na temat ograniczeń w korzystaniu z usługi (czyli np. tego co uznajemy za niedopuszczalne treści w ramach serwisu), zasad moderowania treści wraz z informacjami o możliwym odwołaniu się przez użytkowników od Twojej decyzji (jako dostawcy usługi ) oraz procedurę informowania o zmianach w regulaminie,
przyjmowanie i rozpoznawanie zgłoszeń dotyczących tego, że w ramach usługi znajdują się treści naruszające przepisy prawa lub regulamin - powinieneś/powinnaś wdrożyć przyjazny i zrozumiały system, w ramach którego można przesyłać Ci informacje o tym, że jakaś treść w ramach Platformy Internetowej jest niezgodna z prawem lub z regulaminem,
podejmowanie i uzasadnianie decyzji dotyczących usuwania treści niezgodnych z prawem lub regulaminem. Zamiast usuwania treści możesz też ograniczać dostęp do takich treści albo usunąć całe konto użytkownika i zaprzestać świadczenia usług na jego rzecz,
realizacja obowiązków sprawozdawczych - co najmniej raz w roku powinieneś/powinnaś opublikować informacje o tym ile zgłoszeń dotyczących nielegalnych treści wpłynęło do Ciebie jako dostawcy oraz jakie działania w tym zakresie podjąłeś/podjęłaś. Dodatkowo DSA zmusza dostawców do informowania o działaniach podejmowanych w celu moderowania treści we własnym zakresie oraz o ewentualnym wykorzystaniu zautomatyzowanych systemów do takiego moderowania treści. Na szczęście, obowiązki sprawozdawcze nie dotyczą mikroprzedsiębiorców lub małych przedsiębiorców.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat tego, jakie obowiązki nakłada DSA na dostawców usług hostingowych, kliknij tutaj: DSA - obowiązki nałożone na usługi hostingowe.
Co jeszcze muszą robić Platformy Internetowe?
Jeśli prowadzisz platformę internetową, to musisz spełnić kilka dodatkowych wymogów. Powinieneś/powinnaś zrobić to niezależnie od spełniania standardowych obowiązków wynikających z bycia podmiotem świadczącym usługi hostingowe.
Uwaga - większość obowiązków, które odnoszą się do platform internetowych, nie dotyczy mikro i małych przedsiębiorców (takich poniżej 50 pracowników, którzy mają obroty/bilans poniżej 10 milionów Euro).
Przede wszystkim, Twoim obowiązkiem jest wprowadzenie wewnętrznego systemu rozpoznawania skarg. Każdy użytkownik platformy internetowej powinien mieć prawo aby odwołać się, w ciągu 6 miesięcy od podjętej przez Ciebie jako dostawcę usługi decyzji, która dotyczy:
usunięcia informacji, uniemożliwienia do niej dostępu lub ograniczenia jej widoczności;
zawieszenia lub zakończenia świadczenia usługi na rzecz konkretnego użytkownika lub ich grupy,
zawieszenia lub zamknięcia konta użytkownika,
zawieszenia, zakończenia lub ograniczenia w inny sposób możliwości monetyzacji informacji przekazanych przez użytkownika.
Takie odwołanie może być złożone np. przez:
osobę, która dokonała zgłoszenia, że jakaś treść jest niezgodna z prawem,
osobę, która zamieściła taką treść, następnie usuniętą lub podlegającą ograniczeniu.
użytkownik, któremu zawieszono lub usunięto konto,
jeśli tylko nie zgadza się z podjętą decyzją.
Przykład:
Jan jest użytkownikiem portalu, na którym, wraz z innymi użytkownikami, dzieli się linkami do artykułów prasowych i komentuje bieżące wydarzenia polityczne. 10 stycznia 2024 r. Jan zamieścił wpis, w ramach którego skrytykował brak porozumienia pomiędzy partiami politycznymi w zakresie strategicznych inwestycji państwowych, obejmujących budowę elektrowni jądrowych.
W odpowiedzi, użytkownik o pseudonimie "Sergey_RU" w niewybrednych słowach zarzucił Janowi brak wiedzy, niekompetencję, głupotę oraz niski iloraz inteligencji, wskazując jednocześnie, że technologia jądrowa jest niebezpieczna i w Niemczech już się zaprzestaje jej stosowania. Jan zgłosił administracji portalu, że wskazany komentarz narusza jego dobra osobiste.
Administracja odmówiła jego usunięcia, uzasadniając to tym, że komentarz mieści się w granicach merytorycznej dyskusji. W związku z tym Jan chce odwołać się od decyzji portalu. Z uwagi na to, iż portal ma status platformy internetowej, powinien zapewnić Janowi możliwość odwołania się od decyzji w terminie 6 miesięcy od dnia jej zakomunikowania Janowi.
DSA wskazuje, że takie skargi powinny być rozpoznawane w sposób:
terminowy,
niedyskryminujący,
obiektywny,
niearbitralny.
Same systemy zgłaszania i rozpatrywania skarg powinny być łatwo dostępne, przyjazne dla użytkowników i umożliwiać i ułatwiać przekazywanie wystarczająco precyzyjnych i odpowiednio uzasadnionych skarg.
To obejmuje w szczególności umożliwienie użytkownikowi samodzielne opisanie tego, dlaczego nie zgadza się z podjętą decyzją, a nie jedynie umożliwienia mu zaznaczenia jednej z kilku opcji do wyboru (co dotąd było powszechne na wielu platformach społecznościowych).
W wyniku rozpoznania skargi, jako dostawca platformy internetowej możesz:
utrzymać swoją dotychczasową decyzję w mocy,
uchylić taką decyzję, jeśli uznajesz, że skarga jest zasadna.
O podjętej decyzji powinieneś/powinnaś niezwłocznie poinformować użytkownika.
Co ważne, taka decyzja nie może być podjęta przez automat - nad sprawą musi pochylić się odpowiednio wykwalifikowany człowiek.
Możliwość skorzystania z pozasądowego sposobu rozstrzygania sporów
To jeszcze nie wszystko - użytkownicy, którzy nie zgadzają się z decyzją dotyczącą swojej skargi, mogą skierować swoją sprawę do instytucji zajmującej się pozasądowym rozstrzygania sporów. Ty, jako dostawca usługi, musisz zapewnić, aby informacje dotyczące takiej możliwości były łatwo dostępne w ramach platformy internetowej. Innymi słowy, jako dostawca powinieneś/powinnaś poinformować użytkownika:
o możliwości odwołania od Twojej decyzji do takiego organu zajmującego się pozasądowym rozstrzyganiem sporów,
o tym w jaki sposób złożyć takie odwołanie.
Organ zajmujący się pozasądowym rozstrzyganiem sporów powinien być certyfikowany zgodnie z innymi przepisami DSA - zajmuje się tym Koordynator ds. usług cyfrowych, wyznaczony w każdym państwie członkowskim UE.
Jako dostawca platformy internetowej musisz następnie współpracować z takim organem pozasądowego rozstrzygania sporów w celu rozpoznania sprawy. Organ nie może natomiast narzucić stronom wiążącego sposobu rozstrzygnięcia sporu.
Tworzenie przejrzystych interfejsów internetowych i zakaz stosowania dark patterns
DSA nakłada na dostawców platform internetowych obowiązek odpowiedniego zaprojektowania interfejsu internetowego. Celem jest uniknięcie sytuacji, której budowa, działanie lub sposób rozmieszczenia elementów, które widzi użytkownik i z którymi wchodzi w interakcje, wprowadza w błąd albo nim manipuluje (tzw. dark patterns).
Kluczowe jest bowiem to, aby użytkownik mógł świadomie dokonywać wyborów w ramach platformy. To on bowiem powinien podjąć decyzję, w jaki sposób korzysta z platformy internetowej.
Przykładowo, technikami manipulacyjnymi są:
wskazywanie użytkownikom, że wyrażenie dodatkowych zgód (np. na przetwarzanie ich danych) jest realizowane wyłącznie w ich interesie, po to aby dostarczać im interesujące treści, przy jednoczesnym pominięciu tego, że personalizacja treści ma istotne znaczenie dla reklamodawców albo umożliwia tworzenie dokładnych profili użytkowników,
przekazywanie użytkownikom informacji o działaniu platformy internetowej w sposób nakierowany na wywołanie jednoznacznie pozytywnych emocji, z pominięciem obiektywnych faktów i rzetelnego przedstawienia informacji,
ukrywanie lub utrudnianie możliwości odmowy wyrażenia zgody na jakieś działania, np. poprzez ukrywanie przycisku zamykającego pop-up z możliwością zapisu na newsletter albo ukrywanie przycisku umożliwiającego odmowę wyrażenia zgód na zapisanie plików cookie na urządzeniu,
zasypywanie użytkownika możliwościami wyboru, wyświetlanie mu dużej ilości dodatkowych okien, np. sugerujących możliwość zostawienia danych kontaktowych w celu otrzymania oferty, rozmowy z wirtualnym asystentem albo zapisu na newsletter, jednocześnie lub w krótkich odstępach czasu,
utrudnianie użytkownikowi możliwości usunięcia swoich danych osobowych, usunięcia konta użytkownika lub np. cofnięcia zgód marketingowych.
Reklamy wyświetlane na platformach internetowych
Inne wymogi w DSA dotyczą kwestii wyświetlania reklam internetowych.
Tu też twórcy DSA położyli duży nacisk na transparentność.
Przede wszystkim, dostawcy platform internetowych powinni zadbać o to, aby użytkownicy nie mieli wątpliwości, że prezentowane informacje stanowią reklamę. Dlatego w ramach swojej platformy musisz:
wskazać użytkownikowi, że dana treść dostępna w ramach Platformy Internetowej ma charakter reklamowy,
wskazać w czyim imieniu reklama jest publikowana,
wskazać kto zapłacił za reklamę.
Dodatkowo, jako dostawca platformy internetowej, powinieneś/powinnaś umożliwić użytkownikowi uzyskanie informacji na temat głównych parametrów wykorzystanych do określenia odbiorcy, któremu reklama jest prezentowana i ewentualnego sposobu zmiany tych parametrów.
Użytkownik powinien móc z łatwością dowiedzieć się, dlaczego dana reklama została mu wyświetlona.
Jeżeli korzystasz z systemu rekomendacji, to w swoim regulaminie musisz prostym i przystępnym językiem określić główne parametry stosowane w systemach rekomendacji oraz wskazać wpływ użytkownika na te parametry. Niezależnie od tego, profilowanie użytkowników pod kątem reklamowym nie może być realizowane w oparciu o dane osobowe szczególnej kategorii.
Możliwość zawierania umów w ramach platformy internetowej
Niektóre platformy internetowe mogą umożliwiać użytkownikom zawieranie umów pomiędzy konsumentami a przedsiębiorcami. Dotyczy to np. usług typu marketplace, gdzie przedsiębiorcy mogą oferować swoje produkty i usługi, a konsumenci je kupować.
DSA zawiera regulacje, które dotyczą takich platform. Jeśli umożliwiasz zawieranie umów za pomocą swojej platformy, musisz dodatkowo:
zadbać o identyfikowalność przedsiębiorców - powinieneś/powinnaś zadbać o ustalenie i opublikowanie w ramach platformy internetowej konkretnych informacji o przedsiębiorcy, takich jak jak imię, nazwisko, dane teleadresowe. W tym celu musisz najpierw zweryfikować czy podane przez przedsiębiorcę dane są wiarygodne i pełne - w tym celu możesz zwrócić się do przedsiębiorcy z prośbą o przesłanie stosownych dokumentów w celu potwierdzenia prawdziwości danych, np. kopii dokumentu tożsamości albo danych rachunku bankowego,
zapewnić zgodność swojego interfejsu z przepisami DSA już w fazie projektowania - jako dostawca platformy internetowej powinieneś/powinnaś zaprojektować swój interfejs w taki sposób, aby umożliwić przedsiębiorcom należyte przekazanie konsumentom informacji niezbędnych do zawarcia umowy (czyli np. podanie swojej nazwy, numeru telefonu albo adresu e-mail),
zapewnić konsumentowi prawo do informacji o ewentualnych nielegalnych produktach - jeżeli poweźmiesz wiadomość, iż przedsiębiorca za pośrednictwem Twoich usług oferuje nielegalne produkty lub usługi. Wówczas musisz poinformować konsumentów, którzy nabyli taki nielegalny produkt lub usługę o fakcie, że produkt/usługa są nielegalne, tożsamości przedsiębiorcy i wszelkich środkach odwoławczych.
Obowiązki sprawozdawcze
Niestety, ale na platformy internetowe nałożono też trochę uciążliwych obowiązków sprawozdawczych. Jeżeli prowadzisz taką platformę, powinieneś/powinnaś:
informować o tym ilu użytkowników skorzystało z wewnętrznego systemu rozpatrywania skarg, o którym pisałem powyżej. Obejmuje to również informację o tym w jaki sposób skargi zostały rozpoznane, oraz ile czasu było średnio potrzebne aby rozpoznać taką skargę,
ile spraw zostało następnie przekazanych do pozasądowych organów rozstrzygania sporów.
To musisz robić raz na rok, w ramach ogólnego sprawozdania dotyczącego świadczenia usług hostingowych, o którym pisałem powyżej.
Ale to nie wszystko. Dostawcy platform muszą też co 6 miesięcy informować o średniej liczbie aktywnych użytkowników z UE w miesiącu. Taka informacja powinna znaleźć się w publicznie dostępnej części ich strony internetowej.
Inne kwestie
Na dostawców platform internetowych nałożono też kilka pomniejszych obowiązków, związanych z weryfikowaniem czy jakieś treści są nielegalne:
powinni oni priorytetowo rozpoznawać zgłoszenia dot. nielegalnych treści, wniesione przez tzw. zaufane podmioty sygnalizujące - to specjalne osoby lub organizacje, które mają odpowiednią wiedzę ekspercką, umożliwiającą weryfikowanie prawdziwości różnych informacji, zamieszczanych w ramach Platform Internetowych,
powinni blokować dostęp do platformy tym użytkownikom, którzy często przekazują treści mające charakter nielegalny.
Dodatkowo, jeżeli z Twojej platformy internetowej mogą korzystać małoletni, powinieneś/powinnaś wprowadzić odpowiednie środki, aby zapewnić im wysoki poziom prywatności, bezpieczeństwa i ochrony. Poza tym, jeżeli wiesz, że odbiorca Twojej usługi jest małoletni, nie możesz prezentować na swoim interfejsie reklam opartych na profilowaniu z wykorzystaniem danych osobowych małoletniego użytkownika.
DSA wprowadziło niemałe zamieszanie do cyfrowego świata i na niektórych dostawców nakłada sporo nowych obowiązków. Jeżeli masz wątpliwości, czy DSA dotyczy również Ciebie lub potrzebujesz pomocy przy aktualizacji regulaminu swojej usługi skontaktuj się z nami, wysyłając maila na adres kontakt@bytelaw.pl albo korzystając z formularza kontaktowego.
